Fakty i nasza widoczna, dla chcących ją zobaczyć, dla tych, którzy nie odwracają od niej „liberalnego” wzroku, trwająca latami nędzna rzeczywistość i odczuwana przez wielu obywateli mizeria i bieda znajdują potwierdzenie w zagranicznych badaniach ocenach.

Wielkie obszary polskiej biedy, głodujące dzieci, zapaść służby zdrowia, a także zapóźnienie w innych dziedzinach naszej gospodarki i naszego życia chociażby w rozpowszechnianiu Internetu, to wynik błędnie prowadzonej transformacji gospodarczo-politycznej, na którą złożyły się błędne, zbyt drastycznie rygorystyczne reformy finansowo-gospodarcze na początku transformacji, błędy w prywatyzacji gospodarki i tworzeniu koślawej, etycznie usmolonej gospodarki kapitałowej i trwająca latami kontynuacja tej swoiście rozumianej gospodarki liberalnej i liberalnej moralności.

Istnienie już w wolnej Polsce różnego rodzaju patologii, korupcji, mafii, powiązań świata przestępczego z policją, z wymiarem sprawiedliwości, ze światem polityki, to nie wydumane problemy. Przekręty, oszustwa, przemoc, spiski, groźby, to niestety była nasza rzeczywistość.

Znamiennym dla całego szesnastoletniego okresu naszej ustrojowo- gospodarczej transformacji było też to, że wielu ludzi władzy, funkcjonariuszy publicznych, liberałów i również ludzi związanych z dawnym komunistycznym ustrojem sprawowało ją dla samej władzy, robiło kariery polityczne, biznesowe, zawodowe i usuwało ze swojego pola widzenia interes publiczny i potrzeby zwykłych obywateli. Ci ludzie polityki i władzy byli aroganccy. Pochylenie się nad problemami zwykłych ludzi, nawet, gdy ci ludzie zgłaszali się bezpośrednio do nich o pomoc czy interwencję uważali za stratę swojego karierowiczowskiego czasu. Wypowiadane przez nich górnolotne słowa o dbaniu o dobro państwa, obywateli, o stwarzaniu warunków dla rozwoju gospodarczego i społecznego były tylko głośno brzmiącymi frazesami. Tak naprawdę liczyło się dla nich dobro własne, grupowe, partyjne.

Zaprzepaszczono społeczny entuzjazm i ogromną szansę szybkiego rozwoju.

Zaprzepaszczono ogromną szansę na szybkie przebicie się naszego kraju do normalności, zaprzepaszczono wielki społeczny entuzjazm z początku transformacji. Dlatego denerwują wypowiedzi niektórych polityków i publicystów, wyznawców feerycznego, wydumanego „liberalizmu” gospodarczego, którzy imputują osobom, które znalazły się na dole drabiny społecznej tęsknotę za komuną i myślenie w stylu: „Za komuny było lepiej, i przede wszystkim równiej”. Ci prześmiewcy myślenia ludzi z dołów społecznych i ludzi wykluczonych nie zauważają, że dla wielu naszych obywateli w wolnej już Polsce całymi latami żyło się nie tylko gorzej niż w komunie, ale wręcz tragicznie. Mijające się z prawdą oceny naszych przemian i nieprawdziwe diagnozy trwającego latami gospodarczego i społecznego marazmu, ignorowanie negatywnego wpływu polityki finansowej i prywatyzacyjnej forsowanej przez „liberałów” na społeczne rozwarstwienie, bezrobocie i wykluczenie części obywateli i propaganda sukcesu wpływają też na nieprawdziwe, zbyt pochlebne oceny dokonywane przez część społeczeństwa dotyczące naszej transformacji.

Już na samym starcie do wolności i demokracji, od początku tworzenia nowego państwa społeczeństwo doznało opresji, obniżenia poziomu życia, pauperyzacji. Nastąpiło cofnięcie się kraju w rozwoju. W imię wolności i demokracji musiało znosić upokorzenia. Środkami, jakie zastosowano do tworzenia wymarzonej nowej, lepszej rzeczywistości miały być szokowa walka z inflacją, potężne wzmacnianie złotego i neoliberalny kapitalizm. Poddano dotkliwej próbie cierpliwość ludzi do ponoszenia kosztów tworzenia tej nowej, lepszej rzeczywistości. Jednak zapaść trwała długo, a odczuwalna poprawa poziomu życia nie następowała przez kolejne lata, dla części społeczeństwa zapaść trwa do dziś.

Dobrze opłacani dziennikarze z liberalnych mediów, także ci młodzi, słodcy chłopcy i dziewczęta z dobrych domów, wychowani w cieplarnianych warunkach, którzy doznali wyłącznie komfortu i nigdy nawet nie otarli się o biedę, nie powąchali traumy niedostatku, którzy nie zaznali nawet najmniejszych przykrości od życia nie są w stanie odczuć tego, co czują ludzie ze społecznych dołów odrzuceni przez III RP. Są książkowo liberalni, szkolnie postępowi, nauczenie ugrzecznieni, prymusowsko poprawni.

To niesłychane, że przez prawie dwie dekady istnienia III RP nie polepszyła się w sposób widoczny infrastruktura państwa, gdy tymczasem istniało ogromne bezrobocie i nie wykorzystywano potencjału pracy i ludzkich zdolności. Nie tylko nie zbudowano nowej „Gdyni”, nie zbudowano nowych ani nie zmodernizowano starych dróg, mocno zredukowano transport kolejowy. W dwudziestoleciu międzywojennym, przy bez porównania mniej sprzyjającym otoczeniu państwo nasze miało chyba większe osiągnięcia niż III RP

Istnieje moda na myślenie zero-jedynkowe: albo zupełnie dowolny rynek albo samo gospodarcze zło. Świat jest bardziej złożony, również ekonomia jest bardziej złożona. Wolny rynek ale jaki? Często wolnym rynkiem nazywa się rynek regulowany przez decydentów. Z autorytatywnym narzucaniem przez Prezesa NBP i Rady Polityki Pieniężnej i Rząd swoich rozwiązań finansowych i gospodarczych rynek nie jest prawdziwym wolnym rynkiem.

Oczywiście wolny rynek, wolność gospodarcza, wolny przepływ kapitału jest najefektywniejszą formą gospodarowania i regulacji, zarówno w skali państwa jak i w skali światowej. Trudno jest zapanować jednostkom czy instytucjom nad ogromną ilością gospodarczych zdarzeń, strumieniami pieniędzy i towarów. Jednak nie oznacza to, że nie można na ten ogromny rynek w pewnych zakresach wpływać i starać się go regulować. Zarówno zbyt dowolny rynek (czytaj: anarchiczny, skorumpowany), jak i zbyt regulowany, zdominowany przez państwo jest rynkiem ograniczonym, mało rozwojowym.

Nasi liberałowie, w swym myśleniu znaleźli się na przeciwnym biegunie myślenia komunistycznego. Komuniści odbierali wolność jednostkom, tłamsili ich inicjatywność, poddawali wszystkich obywateli totalnej kontroli, liberałowie traktują wrogo wszystko, co społeczne, wspólnotowe, państwowe.

To przykre, że osoby walczące w PRL-u z zaczadzeniem ówczesnych władz komunistyczną ideologią bujają dziś w obłokach samozadowolenia, poczucia wielkiego sukcesu i błądzą w oparach wykoślawionej liberalnej ideologii. Dlaczego skrzecząca rzeczywistość nie jest przez „liberałów” dostrzegana, dlaczego zmysł obserwacji jest przykryty ideologicznością? Skoro to liberalne gospodarowanie jest takie skuteczne, to, dlaczego ponieśliśmy tyle porażek w budowaniu krajowej infrastruktury, dlaczego mamy w tak złym stanie opiekę zdrowotną nad obywatelami, dlaczego gospodarka jest taka cherlawa? Wolę socjalną gładź dróg w Szwecji niż liberalne dziury w drogach polskich.

Wypaczenia liberalizmu, które objawiają się w liberalizmie ograniczonym, wybiórczym, eliminującym osoby i wspólnoty z liberalnej gry, utożsamiającym się wyłącznie z komercją i sprowadzającym zasady liberalne do uprzywilejowania w sposób ewidentny osób i grup z układów i ludzi mających wielkie pieniądze spowodowały w części społeczeństw coraz gorszą jego ocenę, co w reakcji powodowało nasilanie się neoliberalnej propagandy i neoliberalnego despotyzmu.

Najbardziej wyrazistą, skrajną egzemplifikacją procesów neoliberalnego systemu jest to, co dzieje się w Rosji (która za Polską balcerowiczowską podążyła drogą neoliberalizmu). Gospodarczej dowolności, układom, mafiom, ogromnemu rozwarstwieniu towarzyszy ogromny autokratyzm, putinowski humbug.

Moje pokolenie ma pecha. Najpierw żyliśmy w narzuconym Polsce totalitarnym i nieefektywnym ustroju komunistycznym i w okresie jego przesilenia i krachu gospodarki nakazowo-rozdzielczej, później z komunizmu przeskoczyliśmy od razu do zainstalowanej sztucznie, nierynkowo, fazy kapitalizmu skrajnego, korporacyjnego, siłowo rozdzielczego i zarazem skrajnie wolnorynkowego, rozbójniczego, z cechami ideologicznej, neoliberalnej ortodoksji, zarazem chciwego i rozpasanego, skrajnie różnicującego ludzi pod względem apanaży materialnych i godnościowych.

Czy nasza transformacja, to na pewno wielki sukces? Czy jesteśmy tygrysem Europy?

Wielu polityków i ludzi establishmentu gospodarczego, politycznego, publicystów nazywa transformację wielkim sukcesem a nasz kraj krainą szczęśliwości. A przecież tak naprawdę polityka gospodarcza i społeczna po 1989 roku przyniosła regres i degrengoladę w wielu dziedzinach życia społecznego. „Liberalna” polityka gospodarcza kolejnych rządów z różnych politycznych opcji prowadzona w wolnej już Polsce po 1989 roku nie zapewniła szybkiego rozwoju. Zamiast wymarzonego tygrysiego skoku i doganiania krajów rozwiniętych mamy gospodarczą mizerię, zamiast coraz większego zadowolenia wszystkich obywateli naszego kraju doświadczamy pauperyzacji znacznej części naszego społeczeństwa i długotrwałego, wielkiego bezrobocia. Owszem, następował postęp, ale postęp w tempie żółwia, dużo mniejszy od możliwego. Inne kraje rozwijały się dużo szybciej. Gdy utrudzeni życiem w III RP ludzie, biedni zmarginalizowani wysłuchują polityków, publicystów, którzy koszmarną rzeczywistość nazywają sukcesem doznają dodatkowego upokorzenia, Są bezsilni widząc rynsztokowe ścieki, które elity nazywają czystym, ożywczym gospodarczym strumieniem.

Czy można nazwać sukcesem to, że:

• Przestało istnieć wiele dobrze prosperujących wcześniej zakładów pracy i to zakładów przemysłowych, w których był nowy, nowoczesny park maszynowy, w których stosowano nowoczesne technologie i które miały rynki zbytu.
• W latach dziewięćdziesiątych nastąpiło obniżenie poziomu życia i wielki regres moralności i społecznej solidarności. Dla wielu obywateli to obniżenie poziomu życia trwa do dzisiaj.
• Powstało ogromne, największe od kryzysu z lat 1929 – 1933 bezrobocie i wielkie obszary pauperyzacji, biedy i wykluczenia
• Wydłużył się czas pracy wielu obywateli, dla wielu pracowników przestały funkcjonować wolne soboty.
• Setki tysięcy obywateli nie z własnej winy stało się bezdomnymi.
• Bez żadnych zahamowani, bez moralnych i ludzkich odruchów współczucia stosowano eksmisje ludzi „do nikąd”
• Przeszukiwanie śmietników stało się dla licznych osób sposobem na fizyczne przetrwanie.
• Zbrutalizowane zostały stosunki pracy
• Nastąpiło największe w Europie społeczne rozwarstwienie
• Przez lata utrzymywany był ujemny bilans w handlu z zagranicą.
• Nastąpiła bardzo niesprawiedliwa prywatyzacja przedsiębiorstw i obiektów. W wielu przypadkach była to prywatyzacja zbójecka.
• Wśród oddanych w ręce zagranicznych koncernów i podmiotów naszych przedsiębiorstw i banków były również te, które były w stanie funkcjonować z własnym kapitałem.
• Wielu rodaków zostało zmuszonych do szukania pracy zagranicą.
• Zmniejszyła się liczba obywateli Polski, w szczególności zmalała liczba narodzin dzieci. Zmieniła się niekorzystnie struktura społeczeństwa pod względem wieku.
• Wprowadzono nieefektywny system emerytalny z nieefektywnymi funduszami inwestycyjnymi.
• Nastąpiło pogorszenie bezpieczeństwa obywateli
• Powstały grupy przestępcze i mafie.
• Nastąpiło pogorszenie funkcjonowania służby zdrowia.
• Zmniejszyła się radykalnie liczba przedszkoli i żłobków.
• Nastąpiło pogorszenie się poziomu nauczania.
• Nastąpił wielki regres w dziedzinie kultury i sztuki: obniżenie poziomu czytelnictwa, regres teatru, filmu, sportu, upadek dobrych obyczajów.
• Większość obywateli mieszka w starych przedwojennych kamienicach lub w blokach zbudowanych za rządów Gierka lub Gomułki lub w latach osiemdziesiątych.
• Spadło tempo powstawania nowych i remontów starych dróg w stosunku do okresu gierkowskiego.
• Pogorszyło się funkcjonowanie komunikacji podmiejskiej (przynajmniej tak się stało w aglomeracji łódzkiej)
• Pogorszyło się funkcjonowanie kolei.
• Wzrosła liczba dzieci niedożywionych.
• Zmniejszyła się mocno liczba osób mogących sobie pozwolić na wyjazdy wypoczynkowe i turystyczne.
• Ograniczyła się liczba dzieci wypoczywających na koloniach i obozach.
• Pozostawiono bez nieodzownej pomocy najuboższych obywateli, biedne rodziny, ludzi, którzy pracowali w byłych PGR-ach. W opiniach o ludziach biednych zrównywano nędzę materialną z nędzą moralną. Nierzadko zamiast udzielenia pomocy biednym rodzinom nasze państwo przy pomocy sądów i nadgorliwych urzędników siłą odbierało im dzieci i umieszczało w domach dla sierot.
• Państwo nasze przez wiele lat lekceważyło Polaków żyjących w państwach byłego ZSRR i ignorowało tych z nich, którzy chcieli wrócić do Polski.
• Fatalnie funkcjonuje wymiar sprawiedliwości. Zmalało zaufanie społeczne do sądów i prokuratur. Jest wiele niesprawiedliwych wyroków i są bardzo długie okresy czekania na rozprawy. Wielu podejrzanych czeka na te rozprawy siedząc długie miesiące a nawet lata w areszcie.
• Przez lata ciągnęły się procesy sądowe w sprawach morderstw politycznych popełnionych w PRL-u
• Całymi latami przeciągano sprawy, zakładane przez rodziny lub organizacje, o formalne, prawne uniewinnienie i zrehabilitowanie przez sądy, w imieniu polskiego państwa, ludzi walczących z okupantami. Zamiast uczczenia bohaterów, wspaniałych ludzi, oskarżanych i katowanych przez komunistyczny reżim zafundowano ich rodzinom, przyjaciołom traumę bezduszności
• Lekceważono Sybiraków, uczestników Powstania Warszawskiego, żołnierzy AK.
• Nastąpiło zaostrzenie reakcji władz na społeczne protesty, znaleziono sposób na ich rozpraszanie, wydrwienie i neutralizacje w odbiorze medialnym i społecznym. Ludzi, którzy odważyli się na protesty i wyrażenie swojego niezadowolenia z istniejącej rzeczywistości nazywano krzykaczami i warchołami.
• Mamy droższe niż w innych państwach usługi telekomunikacyjne.
• Jesteśmy w Europie na szarym końcu w skomputeryzowaniu i dostępności obywateli do Internetu
• Zapomniano o ludziach starszych, często nazywając ich urągliwie ludźmi o mentalności niewolników ukształtowanej przez komunę. Zapomniano o bohaterach walki o niepodległość i suwerenność naszego państwa.
• Źle funkcjonuje system ubezpieczeń społecznych. Nie sprawdzają się jak dotąd fundusze emerytalne
• Brak dostatecznego postępu w zabezpieczeniu przed powodziami obszarów nadrzecznych
• Przyjęto z państw europejskich i rozmieszczono w różnych miejscach kraju duże ilości odpadów, w tym groźne roztwory i substancje, które po skorodowaniu pojemników mogą w przyszłości skazić duże obszary
• Brak przeciwdziałania niszczeniu zabytków.
• Wygenerowano ogromny dług w stosunku do zagranicy. Pomimo tego długu nasza gospodarka ślimaczyła się, dokonano niewiele konkretnych inwestycji.
• Nie wykorzystuje się należycie środków z Unii Europejskiej. Zaprzepaszcza się szansę na wykorzystanie unijnej pomocy.
• itd.

Dla niektórych osób potwierdzeniem sukcesu są np. komputery, nowoczesne telewizory i sprzęt gospodarstwa domowego stojące na sklepowych półkach, a przecież są one dostępne nawet w najbiedniejszych krajach. Dzisiaj pokazuje się na wystawach mających obrazować nasze zacofanie w latach komuny pralnicę „Franię”. Oczywiście nikt chyba nie wątpi, że Polska za komuny była gospodarczo i cywilizacyjnie zacofana, ale czy nie jest nadużyciem obrazowanie tego „Franią”? Przecież w krajach najbardziej rozwiniętych pięćdziesiąt lat temu też prano w podobnych pralnicach wirnikowych. Udział w światowym, cywilizacyjnym rozwoju na pewno u nas nastąpił, ale czy jest on satysfakcjonujący?

Niski wzrost gospodarczy, który mamy obecnie nie zrekompensuje szybko wieloletnich zaniedbań. Niewielki wzrost niewielkiego produktu krajowego trwający nawet przez kilka lat jest mało znaczący. Kilka procent od niewiele, to odrobina. Potrzebny jest rozwój długookresowy, potrzebny jest rozwój taki, jaki jest w Chinach czy Indii.

Nasi liberałowie są zauroczeni liberalizmem gospodarczym. Widzą szybki rozwój w Polsce w Europie. Ja widzę taki rozwój w Chinach, Indii, Brazylii, Korei w innych państwach, w których nie była stosowana polityka ściśle według liberalnych ekonomicznych doktryn

Siła propagandy sukcesu.

Liberałów gospodarczych trzeba oceniać nie tylko za rządy, które PO objęła w 2007 roku, ale przede wszystkim za kształt całej transformacji dokonującej się w okresie istnienia III RP. Eksponowanie doktryny neoliberalnej gospodarki, wprowadzenie w życie jej zasad i kontynuowanie przez kolejne rządy (pomimo, że wywodziły się one z różnych politycznych opcji) skrajnie liberalnej polityki finansowo-gospodarczo-społecznej jest przyczyną zbyt wolnego, chaotycznego i o wielkich kosztach społecznych rozwoju naszego kraju. Marzył nam się skok gospodarczy, rozwój w stylu Japonii, Korei czy innych tygrysów. Mamy gospodarczą mizerię, niewykorzystany potencjał tkwiący w naszym społeczeństwie i w naszej gospodarce Nie wykorzystujemy też należycie pieniędzy z Unii Europejskiej. Zaprzepaszczamy szansę na szybki rozwój.

Paradoksalnie neoliberałowie spod znaku dawnego Kongresu Liberalno-Demokratycznego i dzisiejszej Platformy Obywatelskiej, którzy najmocniej optowali za rozwojem naszej gospodarki wg liberalnych doktryn i którzy są odpowiedzialni za politykę, która prowadziła do znacznego niewykorzystania potencjału naszego kraju do tłamszenia rozwoju a w pewnych okresach nawet do gospodarczej stagnacji, którzy przyczynili się do pauperyzacji i bezrobocia milionów obywateli i mają na sumieniach nieszczęścia i tragedie wielu rodaków mają dziś paradoksalnie poparcie większości Polaków i są postrzegani, jako prorocy „nowego”, lepszego świata, jako zdroworozsądkowi, pragmatyczni twórcy nowej jakości gospodarowania i życia obywateli w naszym kraju. Propaganda para- liberałów skutecznie poczyniła spustoszenie w umysłach części Polaków.

Fala strajków i protestów.

Do zintensyfikowania roszczeń płacowych różnych grup zawodowych musiało prędzej czy później dojść. Dzisiejsze protesty i strajki są wynikiem pojawienia się wreszcie dzięki dwu letnim rządom „Prawa i Sprawiedliwości” u wielu ludzi nadziei na lepsze, godniejsze życie. Szesnaście lat „liberalnej”, gospodarczej polityki przesadnego duszenia grosza, to szesnascie lat wielkich wyrzeczeń i egzystencjalnej degradacji wielkiej części społeczeństwa (W styczniu 2007 roku funkcję pre4zesa NBP stracił Leszek Balcerowicz. Lata wyrzeczeń na nic się zdały, zamiast oczekiwanego szybkiego rozwoju mieliśmy gospodarczą mizerię. Prawdopodobnie gdyby przez te minione lata istniała równowaga gospodarcza, również ta dotycząca płac i wydatków społecznych dziś nie byłoby takich problemów, nie byłoby upominania się o podwyżki płac, o „swoje” kolejnych zdesperowanych grup zawodowych i społecznych. Długotrwała, zbyt ascetyczna polityka finansowa, która prowadziła do wysokich kosztów pracy i niesprawiedliwa polityka gospodarcza doprowadziły do kresu wytrzymałości ludzi, którym w wolnej Polsce żyje się źle, którym powodzi się rażąco gorzej od innych, zwłaszcza od beneficjantów przemian, (którzy często stali się nimi niezasłużenie). Ludzie nie chcą składać wciąż, nieprzerwanie, na ołtarzu spokoju społecznego swojego życia i swojej godności. To nie chęć zarabiania tyle ile zarabiają ludzie w bogatszych krajach, tak jak to twierdzą niektórzy „mądrzy”, skłonni go trywializowania publicyści, ale dysonans, który czują strajkujący między potencjałem naszego kraju i naszego społeczeństwa a naszą rzeczywistością i ich niskim poziomem życia, poczucie niewykorzystanych możliwości rozwoju gospodarki i kraju i poczucie wielkiej dziejącej się u nas niesprawiedliwości (życie niektórych osób ponad polskie możliwości, na poziomie establishmentu bogatych krajów, a innych na poziomie biednych społeczeństw tzw. trzeciego świata) jest motorem protestów.

Polityka minionych lat była polityką anty-stabilizacyjną, która doprowadziła do desperacji ludzi i grupy społeczne.

Gospodarczy ruch był hamowany ograniczaniem konsumpcji, zbyt małą pulą pieniędzy w obiegu, co nie sprzyjało tez inwestowaniu.

Oczywiście trzeba obserwować rynek by równowaga finansowa państwa pod wpływem roszczeń nie wymknęła się spod kontroli, by nie pogrążyć gospodarkę w zbyt dużej inflacji.

Byłoby lepiej gdyby mające miejsce w przeszłości niekończące się kłótnie polityczne i ideowe (zwłaszcza miedzy „liberałami” a „konserwatystami”) zastąpione zostały dyskusjami na tematy dotyczące gospodarki i finansów.

Słyszy się czasem opinię, że myślenie środowisk nieliberalnych wyraża się hasłem „wartości tak, gospodarka nie”. Jest to opinia skrajnie fałszywa. Większość środowisk nieliberalnych nie występuje przecież przeciw rozwojowi i modernizacji gospodarki, przeciw jej urynkowieniu, ale kontestuje sposób jej reformowania i przekształceń własnościowych. Oskarżający za pomocą tego hasła uważają, że gospodarka może mieć tylko jedno, jedynie słuszne oblicze. Ciągle przeciwstawia się politykę szybkiego gospodarczego rozwoju polityce równowagi gospodarczo-społecznej, ciągle uważa się, że taka równowaga hamuje rozwój, a przecież jest odwrotnie, to równowaga gospodarczo-społeczna gwarantuje gospodarczy i cywilizacyjny rozwój.

Sąsiedzi.

Wpływ materialnego bytu i historii materialnej, namacalnej rzeczywistości na ducha społeczeństwa, na jego mentalność dobrze widać porównując mentalności społeczeństw: polskiego i czeskiego. Polacy bardziej niż Czesi przeżywają to, co wokół nich, w kraju i na świecie się dzieje, mają bardziej wyostrzoną ocenę osób i zjawisk. Polacy cenią bohaterstwo, heroizm, ale też szybciej potrafią potępić. Czesi są uspokojeni, pogodzeni ze światem, żyją bardziej codziennością są bardziej wyrozumiali wobec ludzkich słabości, chcą przeżywać życie pogodnie, nie tak dramatycznie jak Polacy. Czesi chyba bardziej niż Polacy cenią empirię, są mniej podatni na światowe idee, prądy, teorie, bardzie zawierzają sobie, swojej mądrości i swojej intuicyjności. Czesi są bardziej pragmatyczni, chodzą po ziemi, krzątają się we własnych zagrodach, sami budują swoją pomyślność. Polacy są bardziej otwarci na świat, na światowe trendy, które odważnie wprowadzają we własnym kraju. W nas, Polakach historia wydobyła heroiczność, myślenie wzniosłymi ideami, szukamy zagranicznych wzorów. Szukamy też wodzów, którzy by nas poprowadzili na barykady, do zwycięstwa.

Te dwa bliskie sobie narody, wyrastające z tego samego etnicznego i cywilizacyjnego pnia i będące pod wpływem tej samej zachodniej kultury różnią materialne i duchowe drogi człowieczej wędrówki ostatnich stuleci i dlatego też i różnią się ich dzisiejsze mentalności.

Dlaczego kapitalizm neoliberalny narobił u nas w Polsce większych gospodarczych, politycznych i społecznych szkód niż w Czechach? - przyczyny pośrednie.

Być może różnice w skali kłopotów gospodarczych i napięć politycznych i społecznych między Polską a Czechami biorą się w jakiejś mierze z różnic w historycznych doświadczeniach społeczeństw naszych państw.

Czechy sąsiadują z stosunkowo niewielkimi państwami, ze strony których nie było w przeszłości tak dużych zagrożeń i politycznych presji jakim poddawana była Polska. Społeczeństwa, które ulokowały się na wielkiej równinie europejskiej zorganizowały się w dużo większe państwa. W przypadkach różnic w interesach i sile presje jednych w stosunku do drugich stanowiły dużo większe, zmasowane zagrożenia niż w przypadku państw małych. Może w tych geopolitycznych uwarunkowaniach należy doszukiwać się tego, że u tak bliskich rodowodowo państw jak Polska i Czechy ukształtowały się inne cechy i umiejętności współżycia i przetrwania. Polacy potrafią lepiej się zorganizować w przypadku zagrożeń militarnych, z większą determinacją odpowiadać na agresję innych państw, natomiast Czesi lepiej wykorzystują czas pokoju, są bardziej spolegliwi, szwejkowaci, mniej podatni na kłótnie między sobą. Są też bardziej pragmatyczni. Polacy, którzy byli poddawani większym zagrożeniom wykształcili w sobie większą potrzebę autorytetów i idei jednoczących i organizujących do nagłych, doraźnych działań obronnych. Dlatego i teraz, po odzyskaniu wolności, w przekształceniach ustrojowo-gospodarczych Czesi kierowali się w większym stopniu zdrowym rozsądkiem natomiast Polacy zawierzyli bardziej w modne, książkowe doktryny ekonomiczne, bez dostosowania ich do aktualnych rzeczywistych potrzeb, bez wyciągania wniosków z obserwacji dziejącej się dookoła rzeczywistości i byli bardziej podatni na zalecenia i sugestie polityków i instytucji europejskich i światowych.